Chronic
lower extremity venous disease
เกิดจาก venous
hypertension ส่วนใหญ่เป็น valvular incompetent และอาจมี obstruction
(DVT) หรือ venous
pump failure ร่วมด้วย จะมีอาการขาบวม หนัก ไม่สุขสบาย โดยเฉพาะช่วงยืนหรือนั่งนานๆ
เดินหรือยกขาสูงแล้วดีขึ้น อาจตรวจพบ venous dilation, edema, inflammation, dermatitis, skin
changes, หรือ ulceration ซึ่งมีการแบ่งประเภทตาม Clinical-Etiology-Anatomy-Pathophysiology
(CEAP) system มี C0-C6 ดังนี้
C0: No
clinical signs คือพบ reflux จาก Duplex US แต่ตรวจผิวหนังปกติ
พบได้ 20%
C1: Telangiectasias คือ dilated intradermal venules/capillaries ขนาด <
1 mm หรือ reticular veins คือ dilated, bluish subdermal
veins ขนาด 1 - 3 mm
C2: Varicose
veins คือ subcutaneous dilated, tortuous
veins > 3 mm มักสัมพันธ์กับ superficial axial venous
reflux
C3: Edema
C4a: Skin
pigmentation เกิดจากการแตกตัวของ RBC ที่รั่วจากเส้นเลือดฝอยใน dermis และสามารถพบลักษณะ stasis
dermatitis (C4a) มีอาการคัน แดง ทำให้เกาและกลายเป็นแผลติดเชื้อ
และกลายเป็น ulcer ได้ บางครั้ง dermatitis อาจกระจายไปทั่วตัวได้จาก
auto eczematous หรือ “id” reaction และสามารถพบหย่อมผิวหนังที่สีซีดกว่าปกติที่
medial distal leg ใกล้ malleolus เป็น
hypopigmented patch ล้อมรอบด้วย hyperpigmentation คือ avascular fibrosis จะเสี่ยงต่อการเกิด ulcer
C4b: Lipodermatosclerosis เป็น fibrosing panniculitis ของ SC tissue ผิวหนังจะแข็งเริ่มจาก medial ankle ช่วงแรกอาจกดเจ็บ
เมื่อเป็นมากขึ้นอาจเป็นรอบขาขึ้นมาถึงกลางขา จะเสี่ยงต่อการเกิด cellulitis
ซ้ำๆจากเชื้อ Staphylococcal และ Streptococcal
ในรายที่เป็นมากจะบวมเหนือและใต้ต่อ fibrotic area
C4c:
Corona phlebectatica คือ มี small intradermal vein ที่ medial หรือ lateral ของ ankle และ foot แสดงถึง venous hypertension จาก saphenous หรือ perforator venous
insufficiency
C5, C6,
C6r: Venous ulcers เกิดที่ medial
หรือ lateral malleolus เป็นตำแหน่งของ refluxing
saphenous vein มาด้วย tender,
shallow, exudative ulcer with granulation tissue base
Ix:
- venous duplex US เพื่อวินิจฉัย venous obstruction หรือ reflux
- ในรายที่คลำ pulse ไม่ได้ หรือ เบา ให้ตรวจ ankle-brachial index เพื่อประเมิน PAD
การรักษา
- ยกขาสูง (เมื่อทำได้) และออกกำลังกายที่เพิ่ม calf muscle strength และทำ compression therapy (compression hosiery หรือ multilayered compression bandage)
- ในรายที่ทำ compression therapy ไม่ได้ (เช่น PAD, DVT, HF, cellulitis, necrotic tissue) แนะนำ horse chestnut seed extract 300 mg (escin 50 mg) BID
- ผิวแห้งคันให้ทา moisturizers +/- mid-potency topical corticosteroid
- Venous ulcer ให้ทำ debridement, ทา barrier cream ที่ผิวหนังรอบแผล, dressing ตามลักษณะแผล (absorbent dressing ในแผลที่ซึม)
- ในรายที่รักษาแบบ nonoperative ไม่ดีขึ้นและมี superficial venous reflux พิจารณาทำ axial vein ablation with endovenous technique เพื่อกำจัด superficial venous reflux
- ในรายที่กำจัด superficial venous reflux แต่ยังมี perforator reflux ที่สัมพันธ์กับบริเวณที่เป็น lipodermatosclerosis หรือ ulceration ให้พิจารณาทำ perforator vein ablation เพื่อกำจัด perforator reflux
